Fisika kuantikoa: exitoak, aplikazioak eta erronkak

“Kuantiko” hitza gero eta gehiago entzuten da termino ugariei lotuta: ordenagailua, medikuntza, komunikazioa… Baina, zer esan nahi du “kuantikoa” k? Zertarako behar dugu fisika kuantikoa eta zergatik jarraitzen dute zientzialariek ikertzen? 

Galdera horiei erantzuten saiatuko gara, eta ikasiko dugu “kuantiko” hitz arraroak gure errealitateak nola funtzionatzen duen hobeto ulertzen laguntzen digula eta, agian, gure etorkizuna modelatzen lagun diezagukeela. Efektu kuantiko harrigarri batzuk zein baldintzatan ikus eta kontrola daitezkeen ulertzen saiatuko gara, eta fisika kuantikoaren arloan ikerketak dituen erronka premiazkoenak eta gaur-gaurkoak zeintzuk diren azalduko dugu

Sara Catalano. Ikerbasque Research Fellow da Materialen Fisika Zentroan. 

Bere ikerketa material supereroaleen eta magnetikoen arteko interfazeetan oinarritutako gailu kuantikoen diseinuan eta garapenean oinarritzen da. 

Fisikako doktoretza lortu zuen Genevako Unibertsitatean 2017an. Ondoren, Suitzako Zientziarako Fundazio Nazionalaren beka bat eta Marie Curie ekintza bat jaso zituen, CIC nanoGUNE ikerketa-zentroan jarduera zientifikoarekin jarraitzeko. 

2023an Teknologia Kuantikorako Materialen laborategian sartu zen MPC-CFMn, eta gaur egun teknologia kuantiko berrien garapenean lan egiten du.

Gabriel Molina Terriza. EIkerbasque Ikerketa irakaslea da Donostiako Materialen Fisika Zentroan. 2009tik 2017ra, irakasle asoziatu gisa lan egin zuen Macquarie Unibertsitatean, Sydneyn; 2015ean, Macquarieko Zientzia eta Teknologia Kuantikoko Ikerketa Zentroko zuzendari eta Departamentuko Ikerketa zuzendari ere izendatu zuten. 

Beren ikerketa-taldean, eskala nanometrikoan argiaren eta materiaren arteko elkarrekintzak aztertzen dituzte, metrologia kuantikoan, informazio kuantikoan eta nanofotonikoan aplikazioetan oinarrituta. Adituak dira argiaren propietate espazialak erabiltzen materiaren propietateak argitzeko, kriptografia kuantikoko eta metrologia kuantiko eta klasikoko protokoloak ezartzeko. 

Hainbat beka entzutetsu jaso ditu bere ibilbidean zehar: Ikerbasque Ikerketa Katedra, Future Fellowship (Australiako Ikerketa Kontseilua), ICREA Jr (ICREA Fundazioa), Ramón y Cajal (Espainiako Ministerioa), Marie Curie (Europako Ikerketa Kontseilua), besteak beste. Teknologia Kuantikoen arloko erakunde ospetsuenetako batzuetan ere lan egin du, hala nola Vienako Unibertsitatean, Zeilinger Nobel Saridunaren, Singapurren (ANU) eta Bartzelonan (ICFO). 70 artikulu baino gehiago idatzi ditu nazioarteko aldizkarietan. Horietako batzuek komunikabideen arreta erakarri dute (irratia, telebista, egunkariak eta zientzia-dibulgazioko aldizkariak).

Zortzigarren urtez jarraian, CFMk, Kutxa Fundazioarekin lankidetzan, Qué sabemos de… zikloa aurkezten du. Ikerketa Zientifikoen Kontseilu Gorenak (CSIC) sustatutako dibulgazio-hitzaldi sorta bitxi hau gizakiaren berezko jakin-minean oinarrituta dago, eta zientziaren eta haren dibulgazioaren arloko profesionalak ditu.

Edizio honek etorkizuna eraldatzeko orainari forma ematen ari zaion puntako zientziarekin lau hitzordu ditu. Hitzaldiekin batera, parekoen arteko elkarrizketa egingo da, egiten duten zientzia ez ezik, zientzia egiten duten pertsonak ere zuzenean ezagut ditzagun:

• Urriak 15: Neutrinoen abentura kosmiko eta polarra
• Urriak 29: Adimen artifiziala eta medikuntza
• Azaroak 19: Nola sartzen dira 8 milioi espezie planeta batean?
• Abenduak 10: Fisika kuantikoa: exitoak, aplikazioak eta erronkak